ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

Διατροφή στην Τρίτη Ηλικία
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΜΟΝΟ ΤΟ ΖΕΙΝ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥ ΖΕΙΝ


Τα άτομα της τρίτης ηλικίας αποτελούν μία ιδιαίτερη ηλικιακή ομάδα. Το χρονολογικό όριο διαχωρισμού ενός ενήλικα από ένα υπερήλικα είναι τα 65 χρόνια. Σε αυτήν την περίοδο της ζωής του ανθρώπου ξεκινούν μια σειρά από φυσιολογικές βιολογικές μεταβολές, οι οποίες επιβάλλουν μια ιδιαίτερη φροντίδα στα άτομα αυτής της ηλικίας. Οι μεταβολές αυτές σχετίζονται άμεσα με τη σύσταση του σώματος του υπερήλικα, τις εγκεφαλικές και νευρολογικές λειτουργίες, το καρδιαγγειακό του σύστημα, το αναπνευστικό του σύστημα, το γαστρεντερικό σύστημα, τη νεφρική του λειτουργία και τον ευρύτερο μεταβολισμό του.



Όσον αφορά τη σύσταση του σώματος του, παρατηρείται μια σταδιακή μείωση της μυϊκής μάζας αυτών των ατόμων, με αντίστοιχη αύξηση του λιπώδους ιστού. Συνήθως, αυτές οι αλλαγές συνοδεύονται από αλλαγές και στο σωματικό βάρος, είτε αύξηση είτε και μείωση ( λόγω κακής θρέψης από οδοντικά προβλήματα, από συνυπάρχουσες νόσους κ.α.). Επίσης, παρατηρείται και μια σταδιακή μείωση της οστικής τους πυκνότητας, γεγονός που καθιστά τα άτομα αυτά ιδιαίτερα επιρρεπή σε κατάγματα και σκελετικά προβλήματα.



Όσον αφορά την εγκεφαλική λειτουργία, παρατηρείται μια σταδιακή μείωση των νευρώνων του εγκεφάλου, της εγκεφαλικής αιματικής ροής, λόγω αλλοίωσης των εγκεφαλικών αγγείων, καθώς και της σύνθεσης ουσιών που είναι υπεύθυνες για τις εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως είναι οι λεγόμενοι νευροδιαβιβαστές. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα μία μείωση των ψυχοκινητικών και διανοητικών ικανοτήτων των ατόμων της τρίτης ηλικίας.



Οι λειτουργίες του καρδιαγγειακού τους συστήματος υφίστανται σημαντική καταπόνηση, καθώς οι από καιρό και φυσιολογικά δημιουργούμενες αλλοιώσεις των αγγείων, σε συνδυασμό με τη μείωση της λειτουργικότητας του καρδιακού μυ, οδηγούν σε μείωση της αιματικής τους ροής. Όλα αυτά επιβάλλουν την αύξηση της καρδιακής λειτουργίας, ώστε να μπορεί το άτομο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του οργανισμού. Παράλληλα, παρατηρείται μείωση της λειτουργικότητας των αναπνευστικών μυών, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται και η αναπνευστική λειτουργία, ενώ και η νεφρική λειτουργία, λόγω μείωσης της λειτουργικότητας των νεφρών και της νεφρική αιματικής ροής, είναι διαταραγμένη, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στην απομάκρυνση των άχρηστων ουσιών από τον οργανισμό, στην επαναρρόφηση απαραίτητων θρεπτικών ουσιών (όπως είναι η γλυκόζη και οι πρωτεΐνες) και στην ορμονική ρύθμιση της διούρησης, η οποία αυξάνεται, οδηγώντας έτσι σε αυξημένες απώλειες υγρών και ηλεκτρολυτών. Διαφαίνεται, λοιπόν, ότι όλα αυτά επιβαρύνουν σημαντικά την ευρύτερη δρα-στηριότητα και τον τρόπο ζωής του ήδη ταλαιπωρημένου υπερήλικα.



Από όλα όμως όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, ίσως το σημαντικότερο είναι τα προβλήματα που δημιουργούνται στο γαστρεντερικό σύστημα των ατόμων της τρίτης ηλικίας, τα οποία πέρα από την καθαρά βιολογική τους πλευρά έχουν σοβαρό αντίκτυπο και στην ψυχολογική τους διάθεση. Συγκεκριμένα, στα άτομα αυτά είναι πολύ συχνή η εμφάνιση στομαχικών διαταραχών, ναυτίας, τάσης για έμετο, ξηροστομίας, δυσκολίας στην κατάποση, τα οποία είναι συνήθως συνέπειες της αυξημένης λήψης φαρμάκων. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα το να δημιουργούν εκνευρισμό και μια ευρύτερη αρνητική ψυχολογία, η οποία εκφράζεται πολλές φορές ακόμη και ως άρνηση ή αδυναμία λήψης τροφής, οπότε τα άτομα αυτά οδηγούνται σε απώλεια βάρους και εμφανίζουν σημαντική αδυναμία.



Διαφαίνεται λοιπόν καθαρά, ότι πέρα από την υποχρέωση που καθένας έχει απέναντι στα άτομα της τρίτης ηλικίας, και οι καθαρά βιολογικές αλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί επιβάλλουν μία ιδιαίτερη μεταχείριση αυτών όσον αφορά τόσο τη διατροφική τους φροντίδα όσο και την ψυχολογική τους υποστήριξη. Στόχος αυτών είναι η καλύτερη προσαρμογή του υπερήλικα στις νέες απαιτήσεις που προκύπτουν, η αποφυγή ασθενειών, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η ευρύτερη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης.



Προς την κατεύθυνση αυτή, η διατροφή των ατόμων τρίτης ηλικίας, με βάση τη συνολική έκπτωση των λειτουργιών τους επιβάλλει μια μείωση των ενεργειακών τους απαιτήσεων. Εξαίρεση αποτελούν τα άτομα που για διάφορους λόγους έχουν χάσει βάρος, όπου οι ανάγκες για πρόσληψη τροφής είναι μεγαλύτερες. Παράλληλα, η μείωση της μυϊκής τους μάζας επιβάλλει την επιλογή τροφών που περιέχουν πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, όπως το αυγό, το γάλα, το κρέας. Ιδιαίτερα για άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα μάσησης ή κατάποσης συνίστανται και αυξημένη κατανάλωση τροφών εύληπτων, που περιέχουν φυτικές πρωτεΐνες, όπως είναι τα όσπρια και τα δημητριακά. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι στους ηλικιωμένους είναι αυξημένη η συχνότητα εμφάνισης δυσκοιλιότητας, κυρίως λόγω της λήψης φαρμάκων. Για το λόγο αυτό, συνίσταται σε αυτές τις περιπτώσεις η αυξημένη κατανάλωση τροφών που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες, όπως είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα αμυλώδη λαχανικά (φασολάκια, αρακάς, μπάμιες κ.α.), το ψωμί ολικής αλέσεως, τα δημητριακά κ.λ.π.



Όσον αφορά επιμέρους βιταμίνες και μεταλλικά άλατα και ιχνοστοιχεία, στα άτομα αυτά οι απαιτήσεις είναι διαφορετικές από ότι σε έναν ενήλικα. Συγκεκριμένα, η μειωμένη άμυνα τους στο λεγόμενο βιολογικό στρες, σε συνδυασμό με τους δυσμενείς περιβαλλοντικούς παράγοντες (μόλυνση, χημικά προϊόντα, κάπνισμα κ.λ.π.) επιβάλλει ενίσχυση των αντιοξειδωτικών τους αποθεμάτων, που αποτελούν σημαντικό αμυντικό μηχανισμό. Τέτοια αντιοξειδωτικά είναι οι βιταμίνες Α, C, E, η προβιταμίνη Α (β-καροτένιο) κ.λ.π. Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά είναι το γάλα, το αυγό, το κρέας (βιταμίνη Α), τα φρούτα και ιδιαίτερα τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλι, μανταρίνι, γκρέιπ φρουτ, κίτρο) τα λαχανικά και ιδιαίτερα τα πράσινα φυλλώδη (σπανάκι, μπρόκολο κ.λ.π.) (για βιταμίνη C), το ελαιόλαδο (βιταμίνη Ε). Ακόμη, συχνά η επιμέρους διατροφική κατάσταση του κάθε ατόμου ενδεχομένως να επιβάλλει και μια εξατομικευμένη αντιμετώπιση όσον αφορά επιμέρους μικροθρεπτικά συστατικά, όπως είναι ο σίδηρος, το ασβέστιο, το Νάτριο, ο ψευδάργυρος κ.λ.π.



Παράλληλα με τις συστάσεις που δόθηκαν παραπάνω, προκειμένου να διαμορφωθεί το διαιτολόγιο ενός ηλικιωμένου, είναι απαραίτητο να ληφθούν υπόψη και ορισμένοι παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά τη διαιτητική τους συμπεριφορά, όπως είναι πιθανές αλλοιώσεις στη γεύση και την όσφρηση, προβλήματα μάσησης κ.α. Οι παράγοντες αυτοί, όταν υπάρχουν, επιβάλλουν τη χορήγηση στον ηλικιωμένο τροφών που καταναλώνονται ευχάριστα από τον ίδιο, που είναι εύληπτες (αυγό, γάλα, καλομαγειρεμένο κοτόπουλο, βραστά λαχανικά) και εύπεπτες.



Εκτός όμως από όσα αναφέρθηκαν, ίσως το σημαντικότερο από όλα είναι η ψυχολογική υποστήριξη των ατόμων τρίτης ηλικίας. Η προσπάθεια για συνεχή παρουσία τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι, για παρότρυνση της συμμετοχής τους στις κοινές δραστηριότητες, η ενθάρρυνσή τους για ενασχόληση με κάποιο χόμπι κ.λ.π.. Όλα όμως αυτά είναι απαραίτητο να εντάσσονται στα πλαίσια μιας ευρύτερης κοινωνικής πολιτική που θα έχει ως επίκεντρο την Τρίτη Ηλικία, με τη δημιουργία σύγχρονων κέντρων αποκατάστασης ηλικιωμένων, τη στελέχωση των γηροκομείων, ΚΑΠΗ, χώρων αναψυχής με εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και με τη διοργάνωση προγραμμάτων επιμόρφωσης ηλικιωμένων.

Κάνουν σεξ οι ηλικιωμένοι;

Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στις Η.Π.Α. σε δείγμα 1300 ανδρών και γυναικών άνω των 60 ετών, διαπίστωσε πως στις ηλικίες 60-69 ετών, το 71% των ανδρών και το 51% των γυναικών είχαν σεξουαλικές επαφές. Όσον αφορά τις ηλικίες 80-89 ετών, τα ποσοστά ήταν 27 και 18 % αντίστοιχα για άνδρες και γυναίκες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το οτι το 74% των ανδρών και το 70% των γυναικών δήλωσαν οτι σε αυτή την ηλικία είναι περισσότερο ικανοποιημένοι συναισθηματικά από την σεξουαλική τους ζωή, συγκριτικά με την ηλικία των 40-49 ετών. Επιπλέον, η πλειοψηφία των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσε πως η σεξουαλική ζωή του ηλικιωμένου ατόμου αποτελεί σημαντικό παράγοντα της ζωής του.

Ποιες μεταβολές επέρχονται στη σεξουαλική ζωή των ηλικιωμένων;

Μια σειρά φυσιολογικών αλλαγών του σώματος διαφοροποιούν την ανταπόκριση στον σεξουαλικό ερεθισμό.

Φυσιολογικές αλλαγές Ανδρών

Για να δημιουργηθεί η στύση, χρειάζονται σεξουαλικά ερεθίσματα μεγαλύτερης έντασης και διάρκειας. Επίσης, περιορίζεται ή παύει η ανέλιξη των όρχεων κατά την σεξουαλική διέγερση που συμβαίνει σε νεώτερες ηλικίες, ενώ η εκσπερμάτιση καθυστερεί, δύσκολα ελέγχεται και μειώνεται και η ποσότητα του σπέρματος.

Όμως, η αδυναμία πρόκλησης ή διατήρησης στύσης ικανής για την ολοκλήρωση της σεξουαλικής επαφής δε θεωρείται φυσιολογική, αλλά αποτελεί δυσλειτουργία: την στυτική δυσλειτουργία.

Φυσιολογικές αλλαγές Γυναικών

Όσον αφορά στις φυσιολογικές μεταβολές που επέρχονται στην γυναίκα με την αύξηση της ηλικίας, αυτές συμβαίνουν με την εμμηνόπαυση. Οι αλλαγές πραγματοποιούνται λόγω της μείωσης και αναστολής της παραγωγής των οιστρογόνων, που αποτελούν πολύ σημαντικές ορμόνες. Οι ορμονικές αυτές αλλαγές έχουν ως αποτέλεσμα την δημιουργία ξηρότητας και ατροφίας στον κόλπο, με αποτέλεσμα να δημιουργείται πόνος κατά τις σεξουαλικές επαφές. Όμως, η ικανότητα επίτευξης οργασμού παραμένει, παρότι ο κόλπος χάνει την ελαστικότητά του.

Τι σημαίνουν οι μεταβολές που έρχονται με την ηλικία

Καθώς αυξάνεται η ηλικία, οι παραπάνω μεταβολές είναι φυσιολογικές, επέρχονται σταδιακά και δε σταματούν την σεξουαλική δραστηριότητα. Επομένως, μπορεί ένας άντρας να χρειάζεται περισσότερο ερεθισμό και χρόνο για να δημιουργηθεί η στύση, μπορεί να μην πετυχαίνει μεγάλη σκληρότητα και η ποσότητα του σπέρματος να μειώνεται, αλλά όλα αυτά δε σταματούν απαραίτητα και την δυνατότητά του να έχει σεξουαλικές επαφές. Με τον ίδιο τρόπο που κάποιος 65 ετών μάλλον δεν μπορεί να τρέξει όσο γρήγορα έτρεχε όταν ήταν 25 ετών, έτσι και η σεξουαλική λειτουργία του, απλά δεν είναι η ίδια με αυτή που είχε σε κάποια άλλη φάση της ηλικίας του.

Συσχέτιση των σεξουαλικών δυσλειτουργιών με την ηλικία

Με την αύξηση της ηλικίας επέρχονται στο σώμα αλλαγές, οι οποίες μεταβάλλουν την ανταπόκριση στον σεξουαλικό ερεθισμό. Όμως, αν και οι αλλαγές αυτές δεν σηματοδοτούν την λήξη της σεξουαλικής ζωής, η άγνοια γύρω από αυτές μπορεί να οδηγήσει σε άγχος σχετικά με το σεξ, αποφυγή των σεξουαλικών επαφών και συχνά προσαρμογή στην κατάσταση αυτή της αποφυγής. Επομένως, είναι απαραίτητη η έγκυρη ενημέρωση των ηλικιωμένων για τις αλλαγές που πρόκειται να συμβούν στο σώμα τους και στην σεξουαλική τους ζωή.

Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει την σεξουαλική ζωή των ηλικιωμένων αφορά τις επιπτώσεις των χρόνιων νοσημάτων. Οι χρόνιες παθήσεις έχουν συσχετιστεί με αυξημένα ποσοστά σεξουαλικών δυσλειτουργιών.

Όσον αφορά τους ηλικιωμένους άνδρες, πολλά χρόνια νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η στεφανιαία νόσος, η υπέρταση, καθώς και διάφορα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία αυτών, είναι οι κύριες αιτίες που ευθύνονται για τις οργανικές διαταραχές της στύσης.

Όσον αφορά τις ηλικιωμένες γυναίκες, εκτός από τις ορμονικές μεταβολές, οι ίδιες χρόνιες παθήσεις που συνδέονται με σεξουαλικές δυσλειτουργίες στους άνδρες επηρεάζουν και τις γυναίκες

Πότε αυξάνονται οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες;

Οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες φαίνεται πως αυξάνονται όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία ενός ατόμου...

Στους άνδρες,

Η πιθανότητα εμφάνισης στυτικής δυσλειτουργίας σχεδόν διπλασιάζεται μετά τα 40 έτη.
Η σεξουαλική επιθυμία δεν επηρεάζεται από την ηλικία μέχρι τα 60, αλλά μετά την ηλικία αυτή φαίνεται να δημιουργείται μεγάλη και απότομη πτώση.
Η πιθανότητα εμφάνισης πρόωρης εκσπερμάτισης διπλασιάζεται,
Η πιθανότητα εμφάνισης καθυστερημένης εκσπερμάτισης σχεδόν τριπλασιάζεται μετά τα 65 έτη.
Αν και υπάρχουν σημαντικά κενά στις μέχρι σήμερα έρευνες, οι οποίες μελετούν και αναζητούν την σχέση των γυναικείων σεξουαλικών δυσλειτουργιών με την ηλικία, φαίνεται τελικά πως και στις γυναίκες αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισής τους, αλλά όχι όσο αυξάνεται στους άνδρες!

Τα ποσοστά εμφάνισης της μειωμένης σεξουαλικής επιθυμίας διπλασιάζονται στην ηλικία 50- 65 και τριπλασιάζονται στην ηλικία 65-77.
Η διαταραχή διέγερσης, και πιο συγκεκριμένα η μείωση της ύγρανσης στον κόλπο αυξάνεται μετά τα 50 έτη.
Η διαταραχή οργασμού δεν φαίνεται να επηρεάζεται από την ηλικία.
Οι διαταραχές πόνου (δυσπαρεύνια) αυξάνονται με την αύξηση της ηλικίας.

Η συχνότητα εμφάνισης της κατάθλιψης αυξάνει με την ηλικία, όπως δείχνουν διεθνείς στατιστικές. Επιπλέον μόνο ένα μικρό ποσοστό των ηλικιωμένων καταθλιπτικών που δεν ξεπερνά το 20% λαμβάνει κατάλληλη αντικαταθλιπτική αγωγή. Συνοπτικά θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους είναι μία από τις πιο υποδιαγνωσμένες και ελλιπώς αντιμετωπιζόμενες νόσους. Η κατάθλιψη δεν είναι χαρακτηριστικό των ηλικιωμένων και δεν θα πρέπει να θεωρείται φυσιολογική μία καταθλιπτική αντίδραση σ΄ αυτή την ηλικία. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ηλικιωμένων προσαρμόζεται με επιτυχία στις μεταβολές που συμβαίνουν όταν εισέρχονται σ΄ αυτό το στάδιο της ζωής. Έτσι, συμπτώματα όπως η μείωση των κοινωνικών επαφών και δραστηριοτήτων, η ελάττωση λήψης πρωτοβουλιών, το άγχος και η ανησυχία δεν είναι φυσικά επακόλουθα της γήρανσης, αλλά σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να αντιπροσωπεύουν την παρουσία κατάθλιψης. Δυστυχώς οι περισσότεροι ασθενείς αλλά και οι συγγενείς τους δεν αναγνωρίζουν ότι πίσω από αυτές τις εκδηλώσεις μπορεί να κρύβεται μία κατάθλιψη, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι αυτοί να μην αναζητούν ποτέ βοήθεια.

Ως σήμερα η θεραπεία της κατάθλιψης των ηλικιωμένων είχε αρκετά προβλήματα, με σημαντικότερα τις παρενέργειες που εμφανίζουν οι ασθενείς κατά τη διάρκεια θεραπείας με τα Τρικυκλικά Αντικαταθλιπτικά (ΤΚΑ). Αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες εμπόδιζαν τη χορήγηση θεραπευτικής δόσης, αλλά επιπλέον επηρέαζαν και τη συμμόρφωση του ασθενούς.

Τα τελευταία χρόνια όμως προωθήθηκαν στην αγορά των αντικαταθλιπτικών οι Εκλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης της Σεροτονίνης (SSRI΄s), φάρμακα ασφαλέστερα και πολύ καλύτερα ανεκτά, ιδιαίτερα από τους ηλικιωμένους, σε σχέση με τα παλαιότερα τρικυκλικά. Στην κατηγορία αυτή των αντικαταθλιπτικών περιλαμβάνονται η σιταλοπράμη, η φλουοξετίνη, η παροξετίνη και η φλουβοξαμίνη.

Επιδημιολογία
Σε επιδημιολογικές μελέτες που έγιναν σε ηλικιωμένους βρέθηκε ότι 10-25% εμφανίζουν σημαντικά συμπτώματα κατάθλιψης. Από αυτούς το 1-5% πάσχουν από μείζονα κατάθλιψη και το 2-8% πάσχουν από δυσθυμία. Σε μελέτες που έγιναν σε γηροκομεία και οίκους ευγηρίας το ποσοστό των ατόμων με μείζονα κατάθλιψη ανέρχεται σε 5-15%, ενώ ένα 30% επιπλέον αυτών εμφανίζει σημαντικά καταθλιπτικά συμπτώματα όπως δυσφορία, μελαγχολία, διαταραχές της όρεξης και του ύπνου. Τέλος σε μελέτες που έγιναν σε ηλικιωμένους ασθενείς γενικών νοσοκομείων ένα 5-10% εμφάνιζαν συμπτώματα μείζονος κατάθλιψης, ενώ ένα επιπρόσθετο 15-25% παρουσίαζαν σημαντική καταθλιπτική συμπτωματολογία. Είναι άξιο προσοχής ότι στα γενικά νοσοκομεία μόνο το 2% των ασθενών αξιολογείται ψυχιατρικά, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από την πραγματική συχνότητα εμφάνισης κατάθλιψης σ΄ αυτά τα ιδρύματα. Ανάμεσα στους λόγους που αναφέρονται για να εξηγηθεί αυτή η διαφορά είναι: α) η δυσκολία στην αναγνώριση και διάγνωση της κατάθλιψης λόγω της άτυπης συνήθως εμφάνισης στους ηλικιωμένους, β) η προτεραιότητα της αντιμετώπισης των σωματικών κυρίως προβλημάτων, γ) η υποτίμηση συχνότητας εμφάνισης της κατάθλιψης κ.ά.

Μορφές Κατάθλιψης
Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους μπορεί να είναι πρωτογενής ή δευτερογενής, αποτέλεσμα δηλαδή μίας άλλης ψυχιατρικής ή μη διαταραχής.

Α) Η πρωτογενής κατάθλιψη είναι τριών ειδών:

1) Μείζων κατάθλιψη: όπως ορίζεται από τα δύο διεθνή ταξινομικά συστήματα DSM IV της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας και ICD-10 της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Συγκεκριμένα απαιτείται η ύπαρξη καταθλιπτικών συμπτωμάτων για δύο τουλάχιστον εβδομάδες.

* Συναίσθημα (μελαγχολία, απώλεια ενδιαφέροντος, αίσθημα απελπισίας)

* Ψυχοκινητικές διαταραχές (διέγερση ή καταστολή)

* Γνωστικές διαταραχές (ελαττωμένη αυτοεκτίμηση, ενοχές, αυτοκτονικός ιδεασμός, διαταραχή στη μνήμη και συγκέντρωση)

* Σωματικά συμπτώματα (μεταβολές στον ύπνο, το βάρος, την όρεξη, τη σεξουαλική επιθυμία) και

* Κοινωνική απόσυρση

2) Δυσθυμία: χαρακτηρίζεται από συμπτώματα παρόμοια με αυτά της μείζονος κατάθλιψης αλλά λιγότερα σε αριθμό και ελαφρότερα σε βαρύτητα. Επίσης η συμπτωματολογία θα πρέπει να υπάρχει για δύο τουλάχιστον χρόνια τις περισσότερες ημέρες.

3) Άτυπες μορφές: παρατηρούνται συνήθως σε ασθενείς με όψιμης έναρξης κατάθλιψη, δηλαδή εμφάνιση πρώτου επεισοδίου μετά το 60ό έτος. Οι άτυπες μορφές ονομάζονται και συγκαλυμμένη κατάθλιψη (masked depression), γιατί χαρακτηρίζονται από άρνηση του καταθλιπτικού συναισθήματος, το οποίο εμφανίζεται με τη μορφή σωματικών ή γνωστικών συμπτωμάτων. Μερικές από τις σωματικές ενοχλήσεις για τις οποίες παραπονούνται αυτοί οι ασθενείς είναι κόπωση, διάχυτα άλγη, γαστρεντερικά ενοχλήματα και ελαττωμένη ενεργητικότητα.. Γενικά στην κλινική εικόνα κυριαρχούν δύο μορφές σωματοποίησης, η υποχονδρίαση και οι αντιδράσεις μετατροπής. Η δευτερογενής υποχονδρίαση που παρατηρείται στους ηλικιωμένους και συγκαλύπτει την κατάθλιψη θα πρέπει να διαφορογιγνώσκεται από την πρωτογενή υποχονδρίαση, η οποια εμφανίζεται ως επί το πλείστον πολύ νωρίτερα στη ζωή ενός ανθρώπου, στην τρίτη ή τέταρτη δεκαετία της ζωής. Υποχονδρίαση που εμφανίζεται με όψιμη έναρξη δεν θα πρέπει να θεωρείται φυσιολογικό επακόλουθο της γήρανσης, αλλά ένα σημάδι ψυχολογικής δυσφορίας και ειδικά κατάθλιψης. Να σημειωθεί ότι η υποχονδρίαση στους ηλικιωμένους μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο για απόπειρες αυτοκτονίας. Συμπτώματα από αντιδράσεις μετατροπής που εμφανίζονται για πρώτη φορά σε προχωρημένη ηλικία επίσης θα πρέπει να θεωρούνται ότι καλύπτουν καταθλιπτική συμπτωματολογία.

Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους μπορεί να συγκαλύπτεται και από γνωστικού τύπου διαταραχές, όπως προαναφέρθηκε. Κύρια συμπτώματα σ΄ αυτή την περίπτωση είναι διαταραχές στη συγκέντρωση και τη μνήμη, με αποτέλεσμα την εμφάνιση της κλινικής εικόνας της ψευδοάνοιας. Ένα αδρό διαφοροδιαγνωστικό σημείο από πραγματικές εκφυλιστικές άνοιες είναι ότι σε εξετάσεις νοητικής κατάστασης (mental status examinations) ο ψευδοανοϊκός καταθλιπτικός απαντά συνήθως "δεν ξέρω" δείχνοντας μία αδιαφορία για επικοινωνία, αντίθετα με τον οργανικό ανοϊκό που προσπαθεί να καλύψει τα ελλείματά του. Ας σημειωθεί εδώ ότι σε περίπου 30% των οργανικών ανοϊκών συνυπάρχει κατάθλιψη και σ΄ αυτές τις περιπτώσεις το διαγνωστικό έργο γίνεται δυσκολότερο.

Β) Η δευτερογενής κατάθλιψη στους ηλικιωμένους μπορεί να είναι δύο μορφών:

1) Οργανική κατάθλιψη: είναι αποτέλεσμα βιολογικών μεταβολών στον οργανισμό του ασθενούς είτε λόγω μίας νόσου που προσβάλλει και επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), είτε λόγω λήψεως φαρμάκων που προκαλούν αντίστοιχες βιοχημικές μεταβολές. Ενδεικτικά μερικά νοσήματα που προκαλούν οργανική κατάθλιψη δευτερογενώς είναι εγκεφαλικά επεισόδια (κυρίως αριστερό ημισφαίριο), οι νόσοι Parkinson και Alzheimer, ενδοκρινικά νοσήματα (π.χ. υποθυρεοειδισμός), νεοπλάσματα (π.χ. παγκρέατος), μεταβολικές διαταραχές (π.χ. αφυδάτωση), αναιμία κ.ά. Επίσης ορισμένα φάρμακα που προκαλούν ως παρενέργεια κατάθλιψη είναι τα αντιυπερτασικά (β-αναστολείς, κλονιδίνη, μεθυλντόπα), τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, οι βενζοδιαζεπίνες και τα κορτικοστεροειδή.

2) Καταθλιπτικές αντιδράσεις ως αποτέλεσμα σωματικών νοσημάτων: η πιο συχνή ψυχολογική αντίδραση στη σωματική νόσο είναι η αντίδραση προσαρμογής όπως ορίζεται στο DSM IV και το πρώτο σύμπτωμα είναι άγχος, ενώ στη συνέχεια μπορεί να εμφανιστεί κατάθλιψη. Ειδικά στους ηλικιωμένους η σωματική νόσος συνήθως είναι χρόνια και πιθανόν να επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Αυτό σε συνδυασμό με τις άλλες απώλειες που έχουν άνθρωποι αυτής της ηλικίας, όπως απώλεια της κοινωνικής θέσης, εισοδήματος, πιθανός θάνατος φίλων, απώλεια ανεξαρτησίας λόγω της σωματικής νόσου, μπορεί να προκαλέσει την εξέλιξη της διαταραχής προσαρμογής σε πραγματική καταθλιπτική νόσο. Ασθενείς με τέτοια μορφή δευτερογενούς κατάθλιψης συνήθως παρουσιάζουν περισσότερο άγχος, αίσθημα έλλειψης συμπαράστασης και απαισιοδοξία.

Διάγνωση
Τον σημαντικότερο ρόλο στη διάγνωση των γεροντικών καταθλίψεων παίζει η κλινική εμπειρία του γιατρού. Αυτό περισσότερο οφείλεται στην άτυπη συνήθως συμπτωματολογία που εμφανίζουν οι ηλικιωμένοι ασθενείς. Προτείνεται, λοιπόν, πλήρης και λεπτομερειακός σωματικός, νευρολογικός, ψυχιατρικός έλεγχος και όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο, διενέργεια εργαστηριακών εξετάσεων. Γενικά θα πρέπει να αποκλεισθούν εκφυλιστικά νοσήματα του ΚΝΣ όπως οι νόσοι Parkinson και Alzheimer, ενδοκρινικά νοσήματα (θυρεοειδής, επινεφρίδια), νεοπλασίες και καρδιαγγειακά νοσήματα. Θα πρέπει επίσης να αξιολογηθεί η ύπαρξη εγκεφαλικού επεισοδίου καθώς και η χρήση φαρμάκων που πιθανόν να προκαλούν εμφάνιση καταθλιπτικού συνδρόμου. Ανάμεσα στις εργαστηριακές εξετάσεις που μπορούν να βοηθήσουν στον αποκλεισμό ορισμένων από τις παραπάνω σωματικές νόσους είναι:

* εξετάσεις θυρεοειδούς (FT3, FT4, TSH)
* Β12 και φολικό οξύ πλάσματος
* ηλεκτρολύτες
* γλυκόζη
* ηπατικές δοκιμασίες
* ταχύτητα καθίζησης.

Τέλος σε ειδικές περιπτώσεις ένα ηλεκτροεγκεφαλογράφημα ή μία αξονική τομογραφία μπορούν να δώσουν πληροφορίες για την ύπαρξη αγγειακών επεισοδίων του εγκεφάλου ή εκφυλιστικών παθήσεων του ΚΝΣ. Για τις ίδιες περιπτώσεις υπάρχουν και ορισμένες ψυχολογικές δοκιμασίες που μπορούν να διακρίνουν την ύπαρξη οργανικότητας. Αν όλος αυτός ο έλεγχος δεν αποκαλύψει κάποια σωματική νόσο, τότε η πιθανότητα ύπαρξης κατάθλιψης είναι μεγάλη και μία δοκιμή με αντικαταθλιπτικά σκευάσματα πιθανότατα θα επιβεβαιώσει εκ των υστέρων τη διάγνωση.

ΔΙΑΒΗΤΗΣ
Είναι μια πάθηση γνωστή στην χώρα μας και αφορά σε 600.000 άνδρες .Σε πολλούς άνδρες ο διαβήτης ξεκινά από την νεανική ηλικία (νεανικός) σε άλλους σε μεγαλύτερη ηλικία (ενηλίκων). Οι διαβητικοί άνδρες πρέπει να γνωρίζουν πως έχουν διπλάσια πιθανότητα να αποκτήσουν ΣΔ στη διάρκεια της ζωής τους και ιδιαίτερα μεγαλώνοντας. Ακόμα πρέπει να γνωρίζουν πως η ΣΔ μπορεί να είναι το πρώτο σύμπτωμα και προειδοποίηση για εμφάνιση του διαβήτη σε άνδρες που δεν ξέρουν ότι έχουν τη νόσο.
ΑΡΑ Ο ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΣ ΑΝΔΡΑΣ ΕΙΤΕ ΜΕ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΕΙΤΕ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΙΣ ΑΥΞΗΜΕΝΕΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΓΙΑ ΣΔ.

ΥΠΕΡΤΑΣΗ
Οι υπερτασικοί άνδρες ( ψηλή πίεση στο αίμα) υπολογίζονται στην χώρα μας σε 500.000. Οι άνδρες αυτοί έχουν 3 φορές περισσότερη πιθανότητα να υποφέρουν από ΣΔ . Η νόσος ευθύνεται είτε από μόνη της (κακή κυκλοφορία) για την ΣΔ είτε λόγω της συνοδού θεραπείας των αντιυπερτασικών φαρμάκων( χάπια που χαμηλώνουν την πίεση).
ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΕΜΦΑΝΙΖΟΥΝ ΩΣ ΠΡΩΤΟ ΣΥΜΠΤΩΜΑ ΤΗΝ ΣΔ ΕΝΩ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΤΟΥΣ.

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ
Είναι μια νέα νόσος του σύγχρονου τρόπου ζωής που την έχουν άνδρες με παχυσαρκία / τριγλυκερίδια / λίγη πίεση / και λίγο σάκχαρο. Αυτοί οι άνδρες δεν είναι άρρωστοι και ούτε ακολουθούν κάποιο είδος θεραπείας, αντιπροσωπεύουν το είδος του νεοέλληνα που κάθεται πολύ, τρώει πολύ και κινείται λίγο. Ενώ φαίνεται αθώα σαν κατάσταση είναι προϋπόθεση για να εμφανιστεί διαβήτης και καρδιαγγειακές παθήσεις. Στους άνδρες αυτούς, η ΣΔ εμφανίζεται επίσης συχνότερα, 4 φορές πιο συχνά από τον μέσο όρο των ανδρων.
ΑΡΑ ΕΝΑΣ ΑΝΔΡΑΣ ΜΕ ΚΟΙΛΙΤΣΑ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΑ ΤΕΜΠΕΛΗΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΣΗ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙ ΠΩΣ ΘΑ ΕΜΦΑΝΙΣΕΙ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΚΗ ΣΤΗΝ ΕΡΩΤΙΚΗ ΤΟΥ ΖΩΗ.

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ
Στην χώρα μας δεν υπάρχει οικογένεια που να μην έχει τουλάχιστον ένα μέλος της με προβλήματα καρδιάς. Οι άνδρες με εμφράγματα και by pass αυξάνονται κάθε χρόνο με λογαριθμική πρόοδο. Πίσω από τα νοσήματα της καρδιάς κρύβεται η γνωστή σε όλους πάθηση των αγγείων που λέγεται ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ .

Έχει συσχετιστεί απόλυτα η ΣΔ με την πάθηση αυτή που εκτός από την καρδιά θα χτυπήσει και την κυκλοφορία της στύσης .
ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΟΥΝ ΚΑΙ ΩΣ ΠΡΩΤΟ ΣΥΜΠΤΩΜΑ ΤΗΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΣΤΥΣΗΣ . Χωρίς βέβαια να σημαίνει πως κάθε άνδρας με ΣΔ θα πάθει έμφραγμα , καλό είναι να ελέγχεται για τους δείκτες της καλής κυκλοφορίας .

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ.
Η χώρα μας έχει πάνω από 200.000 υπέρβαρους άνδρες που παρά τις προσπάθειες τους δεν χάνουν βάρος, αντίθετα το αυξάνουν όσο μεγαλώνουν. Η παχυσαρκία πλέον θεωρείται νόσος και όχι απλώς με κακή εμφάνιση γιατί επηρεάζει και αποτελεί προδιάθεση σε ΔΙΑΒΗΤΗ / ΥΠΕΡΤΑΣΗ / ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ / ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ.
Ένας στους τρεις παχύσαρκους μπορεί να εμφανίσει ΣΔ είτε λόγω επιβάρυνσης του κυκλοφορικού, είτε λόγω των ορμονικών μεταβολών ( ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΑ ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ /ΛΙΓΑ ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ)

ΦΑΡΜΑΚΑ
Ζούμε την περίοδο της πολυφαρμακίας, όπου άνδρες συνήθως κυκλοφορούν με σακούλες που περιέχουν φάρμακα για την πίεση, για τον διαβήτη, για τη καρδιά, για το στομάχι, για την κατάθλιψη. Πολλά από τα φάρμακα αυτά ενοχοποιούνται για τις διαταραχές που προκαλούν στη στύση.
ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΠΩΣ ΘΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ ΤΗΝ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΑΥΤΗ ΑΠΕΥΘΥΝΟΜΕΝΟΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΤΟΥΣ.

ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΚΑΛΟΗΘΗΣ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ
Η γνωστή αυτή πάθηση που συνοδεύει τον άνδρα κάποια στιγμή θα προκαλέσει πρόβλημα στύσης ιδιαίτερα σε άνδρες που έχουν προβλήματα ούρησης.(δυσουρία, νυκτουρία, συχνουρία) .

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ
Μια άλλη κατηγορία ανδρών που πάσχει από ΚΑΡΚΙΝΟ του προστάτη και καταλήγει στο χειρουργείο(ριζική προστατεκτομή) θα αντιμετωπίσει ένα μείζον πρόβλημα που οφείλεται στην καταστροφή νεύρων και αγγείων της στύσης, που συνοδεύουν την χειρουργική θεραπεία αλλά και τις άλλες θεραπείες όπως, ακτινοβολία ,ορμονοθεραπεία κλπ.